آدنومیوز یک بیماری خوش خیم ژنیکولوژی است که مشخصات آن حضور غدد اندومتریال و استروما در میومتر و هیپرپلازی عضلات صاف اطراف آن است. علائم بالینی آدنومیوزیس شامل: دیسمنوره، خونریزی غیر طبیعی رحم، بزرگی رحم و نازایی است.(۱) با استفاده از سونوگرافی واژینال high resolution و MRI دقت تشخیص، پیشرفت قابل توجهی داشته است. تشخیص دقیق محل و گستردگی بیماری جهت انتخاب نحوه درمان مدیکال و یا جراحی اهمیت زیادی دارد در حال حاضر راه های متفاوتی وجود دارد و جراحان باید در نظر بگیرند که روشها مدیکال نظیر استفاده از Levonorgestrel IUD ممکن است جهت بیمارانی که تمایلی به روش جراحی ندارند مفید باشد روشهای نوین نظیر Mfgfus (MR – guided focused ultrasound) نیز جدیدا جهت درمان میوم های سمپتوماتیک و آدنومیوزیس موضعی بکار رفته است. (۸٫۶) در بین روشهای جراحی هیسترکتومی ممکن است هنوز یک روش جراحی انتخابی جهت بسیاری از زنان با آدنومیوزیس باشد لیکن روش های جراحی دیگری نیز باید در نظر گرفته شود نظیر خروج آدنومیوزیس فوکال و یا حتی کاهش حجم رحم در آدنومیوزیس منتشر. برخی ار بیماران از جراحی آندوسکوپیک (جراحی هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی) سود می برند که البته باید توسط جراحان با تجربه در روش آندوسکوپی ترجیح داده می شود که می تواند برای آدنومیوزهای فوکال و یا منتشر در نظر گرفته شود. با این حال باز هم نیاز به مهارت و مراقبت جراح، در انتخاب plan درمانی و نحوه انسیزیون و خروج ضایعات آدنومیوتیک وجود خواهد داشت.
متخصص زنان و زایمان – بیمارستان عرفان
Maryammikanik@yahoo.com
آدنومیوزیس هرچند به عنوان یک بیماری نزدیک به اندومتریوزیس در نظر گرفته می شود لاکن تفاوت عمدهای با این بیماری دارد: آدنومیوزیس یک بیماری نسبتا شایعی است در حالی که در بسیاری از موارد تشخیص داده نشده و شناسایی نمی شود.
از نظر هیستوپالوژی این بیماری با گسترش غدد اندومتریال و استروما به زیر سطح اندومتریال و میومتر مشخص شده که ایجاد ضایعات عمیق در داخل میومتر می کند. به دنبال آن هیپرپلازی میومتر اطراف این ضایعات رخ می دهد. اندومتریوزیس به صورت شایعتری در زنان مولتی پار در سنین ۴۰ تا ۵۰ سال دیده می شود لیکن امروز در خانمهای جوان تر که تا کنون بارداری را تجربه نکرده اند با روشهای تشخیصی MRI و سونوگرافی واژینال بیشتر و بیشتر دیده و تشخیص داده می شود گفته می شود تشخیص در سنین بالاتر شاید به علت انجام هیسترکتومی بیشتر در این سنین و بدست آوردن نتیجه پاتالوژی باشد و احتمالا در خانم های جوان تر نیز این بیماری به همان اندازه وجود دارد.
پاتوژنز:
Enometrial – myometrial interface در رحم ساختمان و عملکرد منحصر به فردی دارد و غدد اندومتریال مستقیما در تماس با میومتر زیرین قرار می گیرند و نبودن سابمو کوزال اجازه می دهد که میومتر نسبت به تهاجم غدد آسیب پذیر شود. با این حال اتیولوژی اصلی ایجاد آدنومیوزیس ناشناخته است. اختلال جانکشنال زون ممکن است مستقیما به علت فاکتورهای اندومتریال باشد یا به علت زمینه های ژنتیک ایجاد شود همچنین ممکن است بطور غیر مستقیم تغییر پاسخ ایمنی اولین ابنرمالیتی پاتوژنز آدنومیوزیس باشد. حالت خاص هورمونال مثل حاملگی با سطح بالای هورمون های در گردش این تهاجم اندومتر را می تواند تسهیل کند.
(۱۰ و ۱۱)تروما به لایه های عمیق تر اندومتر نیز مثل کورتاز منجر به تخریب EMI شده و به دنبال آن هیپرپلازی اندومتریوما بازالیس و نفوذ آن به میومتر اتفاق میافتد. دیده شده است که هیپرپرولاکتینمای مزمن نیز در ایجاد آدنومیوزیس موثر بوده است.
تظاهرات بالینی:
سمپتوم های همراه با آدنومیوزیس شامل منوراژی، دیسمنوره و رحم بزرگتر از ۱۲Wو حساس در لمس و دیس پارونی می باشد. در طول یک mens نرمال انتقباضات رو به جلو در قسمت ساباند و متریال از ناحیه فوندوس به طرف سرویکس وجود دارد. تخریب جانکشنال زون با آدنومیوزیس ممکن است روی این انقباضات تاثیر گذاشته و باعث خونریزی شدید غیر طبیعی می شود تولید شدید موضعی پروستا گلاندینها و تخریب متابولیسم استروژن همچنین ممکن است موثر باشد. بین دیسمنوره و عمق و شدت آدنومیوز ارتباط مستقیمی وجود دارد. نفوذ ۸۰ درصد آدنومیوز در عمق رحم فاکتور مهمی جهت دیسمنوره می باشد. درد ممکن است به علت انقباض رحم، ادم سو دودسیدوال و آزاد شدن موضعی پروستاگلاندینها اطراف آدنومیوز فوکال باشد. دیسپارونی می تواند به علت رحم بزرگ و تندر باشد که علائم آن را شبیه به اندومتریوزیس می کند. (۹)
همچنین در مطالعات زیادی ارتباط بین آدنومیوزیس و نازایی و سقط زودرس مطرح شده است. هرچند علت و ارتباط آن کاملا مشخص نیست لیکن حضور پرقدرت آنتی ژنهای سطح سلول ها و افزایش تعداد ماکروفاژها و سایر سلولهای ایمنی با حضور ایمیون گلوبلینها و کمپلمنت واتو آنتی بادیهایی در گردش دیده می شود.
سلولهای اندومتر بنظر میرسد که زیر استرس ایمنولوژِیک بوده و این تغییرات محیطی در لانه گزینی و رشد امبریو موثر خواهد بود. همچنین دیده شده است که انقباضات میومتر زیرین لایه آندومتر در بیماران مبتلا به آدنومیوزیس مختل است. در رحم نرمال در تمام طول سیکل بغیر از mens این انقباضات به صورت رتروگراد رو به فوندوس رحم می باشد و این در انتقال اسپرم و لانه گزینی بلاستوسیت اثر مثبت دارد. آدنومیوزیس با اثراتی که در روی جانکشنال زون و این انقباضات دارد ممکن است در نازایی و سقط مکرر موثر باشد. (۷ و ۹)
روشهای تشخیصی:
تست های آزمایشگاهی جهت تشخیص ارزش محدودی دارند. CA125 معمولا بالاست و اگر همراه با افزایش آنتی فسفولیپید و سایر آنتی بادی ها باشد می تواند موید وجود آدنومیوزیس تا ۹۳ موارد باشد.
در سونوگرافی ابدو مینال یافته های اختصاصی چندانی جهت تشخیص آدنومیوزیس نمی توان یافت به غیر از رحم بزرگ با ضخامت بیش از حد معمول دیواره خلفی میومتر و حفره های شبیه به لانه زنبور شامل کیست های نامنظم به اندازه ۵-۷ میلی متر داخل میومتر که تصویر معمول رحم را تخریب کرده است. با سونوگرافی ترانس واژینال میومتر بهتر قابل بررسی است. سه لایه میومتر به وضوح در این نوع سونوگرافی قابل مشاهده است. لایه داخلی شامل عضلات صاف طولی و حلقوی نسبت به لایه های میانی و خارجی هیپواکوتر است که به عنوان ناحیه ساباند و متریال در نظر گرفته می شود. لایه میانی اکوژن تر و از لایه خارجی میومتر با شبکه آرتریولها و وریدهای آرکوییت جدا می شود، ظاهر آندومتر در طول سیکل متفاوت است لیکن بیشتر، اکوژنیکتر از میومتر می باشد. بزرگی رحم بدون وجود میوم و سیمتریک بودن دیواره ها موید آدنومیوزیس منتشر است. شایع ترین یافته حاشیه ضعیف و هیپو اکو و ناحیه هتروژن در میومتر با یا بدون کیستهای میومتریال است. تودههای آدنومیوز مجزا ممکن است شبیه به لیومیوما باشد اما اغلب حاشیه و بوردر آنها نامشخص است. تغییرات اکوژنیسه میومتر در آدنومیوزیس به علت هیپرپلازی عضلات و ظاهری هتروژن میومتر به علت کیست های کوچک اکوژنیک است که زمینه هیپو اکو را تخریب می کند. حساسیت سونوگرافی واژینال در مطالعات ۸۷-۷۶ درصد و اختصاصی بودن آن ۹۹-۷۱ درصد گزارش شده است. بیشترین تشخیص افتراقی آن با میوم می باشد. تفاوتهای آن با میوم در تغییرات اندک آدنومیوزیس روی اندومتر و بورد مشخص و همچنین شکل گنگ آن بجای شکل گلوبولار میوم و عدم وجود کلسیفیکاسیون, عدم ظاهر حلقوی میومتر و عروق بزرگ در ماژین آن و وجود کیست های میومتریال است. (۹)
تشخیصهای افتراقی دیگر آن با کارسینوم اندومتریال و انقباض میومتر حین سونوگرافی، هیپرتروفی میومتر و یا کلسیفیکاسیون عروق می باشد.
MRI در تشخیص آدنومیوز حساسیت بیستر ۸۶-۸۰ درصد و اختصاصی بودن ۱۰۰ درصد دارد. معایب آن گرانی و عدم دسترسی به آن است.
جهت تشخیص آدنومیوز با روش بیوپسی زیر گاید سونو نیز اقدام شده است که حساسیت بسیار کمی از نظر تشخیص آدنومیوز ۱۹-۸ درصد داشته است و همچنین زیر دید هیستروسکوپی نیز اقدام به انجام بیوپسی شده زیر دید هیستروسکوپی ممکن است یافته های تیپیکی نظیر کاویته های سطحی و ترابکولیشن با نواحی نئوواسکولاریزاسیون دیده شود.
این یافته ها در آدنومیوز خفیف دیده نمی شوند روی هم رفته جهت تشخیص آدنومیوز متوسط تا شدید حساسیت ۷۷٫۵ درصد گزارش شده است. در بیمارانی که منوراژی داشته و هیستروسکوپی شده اند و هیستروسکوپی نرمال داشته اند گزارش پاتولوژی ۶۶-۵۱ درصد آدنومیوز بوده است.
بیوپسی بهتر است با wireloop و با عمق ۶ میلی متر انجام شود. بهتر است این بیوپسی عمیق فقط در بیمارانی انجام شود که درمان دارویی جهت کنترل علائم آنها موثر نبوده و از بیماران جوان و نازا رضایت گرفته شود.
درمان دارویی:
بنظر می رسد که روش درمان دارویی جهت آدنومیوز نسبتا بی اثر می باشد. داروهای مورد استفاده همان داروهایی هستند که در اندومتریوزیس، دیسمنوره و منوراژی آنتی فیبرینولیتک نظیر tranexamic acid و آنتی پروستاگلاندینها بکار می روند.
این داروها می توانند همراه با ocp و یا پروژسترون و دانازول مصرف شوند. موفقیت این روشها قطعی نیست و خونریزی نامنظم شایع است. GNRH اگونیستها سایز رحم بزرگ آدنومیوتیک را کم کرده و دیسمنوره و منوراژی را بهبود می بخشد. لیکن پس از اتمام درمان مجددا عود علائم وجود خواهد داشت. به علت عوارض دارویی نظیر استئوپروز درمان دارویی امکان پذیر نمی باشد. لیکن مصرف کوتاه مدت آن در بیماران نازا به همراه جراحی کنسرواتیو و همچنین همراه با تحریک تخمک گذاری و یا IVF موثر بوده است. استفاده از Levonogestreliud نیز جهت کاهش علائم بسیار مفید بوده است. همچنین از درمان دارویی برای پیشگیری از عود بیماری پس از جراحی کنسرواتیو استفاده می شود.
MR-guided focused ultrasound
در سال های اخیر MRgfus جهت درمان غیر جراحی میوم ها و آدنومیوز موضعی بکار رفته است. در این روش با تمرکز دقیق امواج اولتراسوند (USG) روی ناحیه مورد نظر باعث ایجاد حرارت و دناتوره شدن پروتئین ها و در نهایت نکروز ضایعه می شود. (۸ و ۶)
آمبولیزاسیون شریان رحمی
آمبولیزاسیون شریان رحمی رحمهای میوماتوز به عنوان آلتراناتیو درمانی، بصورت فزاینده ای عمومیت یافته است. در بیشتر مطالعات حدود ۱۰ درصد شکست درمان رحم های میوماتوز گزارش شده است و در بررسی پاتولوژی این مواردی که پس از شکست آمبولیزاسیون شریان رحمی هیسترکتومی شده اند علاوه بر میوم، آدنومیوزیس نیز گزارش شده است. در بعضی از مطالعات علائم در ۷۰ درصد در بیماران با آدنومیوزیس پس از انجام آمبولیزاسیون بهبودی داشته در حالیکه در بعضی از مطالعات دیگر بی اثر دانسته اند. مطالعات بیشتری در این مورد نیاز است. (۹ و ۱۶)
اصول روش جراحی
ارزیابی خوب قبل از جراحی جهت تصمیم گیری مناسب انتخاب روش جراحی برای به حداقل رسانیدن عوارض جراحی بسیار مهم است. مدیریت جراحی آدنومیوزیس اگر به غیر از هیسترکتومی باشد، مشکل است. باید وسعت بیماری و مشکل بوئن خروج آن در موارد منتشر و تشدید و احتمال خونریزی را در نظر داشت، ارزیابی قبل از جراحی معمولا شامل یک سونوگرافی واژینال با کیفیت خوب و یا MRI، در صورت در دسترس بودن می باشد. همچنین CBC، گروه خونی و رزرو خون باید انجام شود. آنتی بیوتیک قبل از جراحی، همچنین پروفیلاکسی ترومبوزیس طبق پروتکل روتین باید انجام شود. زنان درگیر با آدنومیوزیس لگنی عمیق ممکن است نیاز به بررسی های بیشتر نظیر IVP و یا سیگموییدسکوپی و یا کولونوسکوپی داشته باشند. در گذشته هیسترکتومی تنها روش جراحی جهت بیماران، با دیسمنوره و منوراژی بوده است. و معمولا پس از جراحی پاتولوژی مشخص می شد. هم اکنون با پیشرفت هیستروسکوپی جهت درمان منوراژی از تعداد بیمارانی که تنها به منظور بهبودی منوراژی هیسترکتومی می شدند، کاسته شده است.
به هر حال هیسترکتومی می تواند به روش لاپاراتومی یا واژینال، لاپاراسکوپی و توتال یا ساب توتال باشد.
در روش ساب توتال منافعی نظیر کوتاه شدن زمان عمل، کاهش خونریزی، زمان بستری کوتاه تر، احتمال کمتر صدمات روده و مثانه و حالب وجود دارد. لیکن احتمال عود آدنومیوزیس در سرویکس وجود داشته و در صورت وجود ندول اندومتریوز در سپتوم رکتوواژینال و ندیده گرفتن آن و خروج این ضایعه پس از هیسترکتومی ساب توتال مشکلتر خواهد شد. هیسترکتومی با روش واژینال نیز امکان پذیر می باشد.
لیکن باتوجه به رحم بزرگ در آدنومیوزیس این روش جراحی مشکلتر بوده و احتمال صدمه به مثانه در این موارد بیشتر است. در مجموع لاپاراتومی جهت هیسترکتومی در جراحانی که تجربه زیاد دارند در روش آندوسکوپی ندارند ترجیح داده می شود جهت نوع انسزیون باید گستردگی بیماری را در نظر داشت. گاها بیماری حتی لوله های فالوپ و عروق لگنی نیز درگیر می کند که احتمالا خونریزی را زیاد میکند. بعضی جراحان از داروهایی نظیر وازوپرسین (Ormipresin) (5 واحد در هر ۶۰ سی سی) با تزریق در میومتر در اطراف ضایعه استفاده می کنند. در هنگام استفاده از این مواد وازوکانستراکتیو باید متخصص بیهوشی را مطلع کرد و محتاط بود زیرا که می تواند عوارضهای پرتنسیو و یا ایست قلبی داشته باشد. هنگام جراحی باید این مسئله را که به علت وجود بافت های درگیر آدنومیوزیس سوچورها به خوبی نمانند در نظر گرفت.
Ablation یا Resrction آندومتر با هیستروسکوپی
این روش به طور معمول جهت کاهش منوراژی به علت DUB و یا کواگولوپاتی های سیستمیک به کار می رود. دیده شده است مواردی که شکست در درمان رخ داده و منوراژِی ادامه یافته است، رحم درگیر آدنومیوزیس بوده و در مواردی که منجر به هیسترکتومی و یا جراحی بعدی شده است عمق و نفوذ آدنومیوزیس به داخل میومتر زیاد بوده است. در مواردی نیز از احتمال ریسک کانسر اندومتریال در باقیمانده آدنومیوزیس بدنبال Ablation اندومتر گفته می شود این ریسک بصورت تئوریک امکان پذیر است لیکن نادر است. مواردی که این اتفاق افتاده ضایعات آدنومیوزیس بصورت عمیق داخل میومتر و دور از کاویته رحمی بوده اند و به هر حال Ablation اندومتر نمی توانسته روی این بیماری اثر گذاشته باشد. جدا از این موارد انجام Ablation در بهبودی علائم بیماران نسبتا موثر بوده است. برخی از پزشکان با تجربه در هیستروسکوپی اقدام به رزکسیون عمیق اندومتر تا حدود ۱ سانتی متر در بیماران ادنومیوزیس کرده اند و برخی نیز با کمک و گاید سونوگرافی رکتال اقدام به رزکسیون موضعی عمیق ضایعات ادنومیوزیس هنگام هیستروسکوپی کرده اند در این موارد نتایج در مورد منوراژی خوب بوده (۱۲ از ۱۵ مورد بهبودی داشته) لیکن دیسمنوره بهبودی کمتری داشته است (۵ از ۱۵ بیمار) در حین هیسترکتومی انجام Ablation عمیق می تواند ریسک پرفوراسیون رحم و خونریزی و جذب مایع را زیاد کند.
روش های جراحی لاپاراتومی و لاپارسکوپی با حفظ رحم
امروزه با افزایش سن خانم هایی که قصد باردار شدن دارند روشهای جراحی محافظه کارانه تر با حفظ رحم مرسوم شده است. رحم های درگیر آدنومیوز را به دو گروه می توان دسته بندی کرد: ۱) مواردی که نقاط اندومتریک بصورت یک توده موضعی نظیر میوم وجود دارد. ۲) مواردی که نقاط آدنومیوتیک بصورت منتشر در کل رحم وجود دارد و به آن آدنومیوزیس منتشر گفته می شود.
این دسته بندی ها جهت انتخاب نوع جراحی اهمیت دارد.
در نوع اول سعی می شود که ندول آدنومیوتیک از بقیه بافت سالم رحم جدا شود لیکن این کار براحتی، نظیر میومکتومی امکان پذیر نیست و حتی جداسازی با چاقو نیز مشکل است.
هرچند با سونوگرافی واژینال و MRI می توان نسج آدنومیوتیک را از میومتر سالم تشخیص داده ولی حین جراحی با چشم براحتی نمی توان این دو نسج را از هم تفکیک کرد.لمس در این موارد کمک کننده است و قسمت آدنومیوتیک سخت تر از میومتر سالم لمس می شوند و همچنین از رنگ سطح جدا شده می توان تشخیص داد. در کلینیکی در ژاپن که جهت بیماران با درگیری آدنومیوزیس در ۲۰۰۵ تاسیس شده تاکنون (۲۰۱۴) جهت ۱۲۲۰ بیمار جراحی خروج آدنومیوز انجام شده ۹۱۹ بیمار آدنوم فوکال و ۳۰۱ بیمار آدنومیوز منتشر داشته اند در مواردی که ضایعه اندومتریوتیک به صورت فوکال وجود داشته از وسیله ای بنام رینگ گاید (Ring – TipeT) که به یک رزکتور با فرکانس بالا متصل شده و رز کسیون و کواگولاسیون را همزمان انجام می دهد، استفاده کردند. این وسیله جهت جستجوی مرز بین ضایعه و بافت سالم و جداسازی آن موثر بوده است. با تغییر سایز رینگ گاید بسته سایز و شکل ضایعه رزکسیون امکان پذیر بوده است و همچنین در نوع منتشر آنان انسزیونی عمودی روی قسمت برجسته تر و آسیمتریک رحم می دادند و از دو طرف بافت میومتر درگیر را خارج می کردند و سپس میومتر با سوچور ترمیم می شد در تمام بیماران منوراژی بهبودی داشت. ۱۵۰ بیمار پس از آن باردار شدند تنها ۹٫۷ درصد بیماران پس از دو سال به علت عود بیماری نیازمند به درمان جراحی مجدد شدند و هیچ عارضه مهمی اتفاق نیفتاد.
مدیریت درمان لاپاروسکوپی
تکنیک های جراحی لاپاروسکوپی می تواند اکسیزیون میومتر به تنهایی، کواگولاسیون آدنومیوما و کاهش میومتر (Myometrial reduction) با الکترو سرجری و همچنین هیسترکتومی می باشد.
اکسیزیون با روش لاپاروسکوپی
اگر ضایعات آدنومیوماتوز حدود مشخص و قابل دسترسی داشته باشد می تواند اکسیزیون میومتر توسط جراح با تجربه در نظر گرفته شود. (۹ و ۱۲ و ۱۳ و ۱۴) با این حال انتخاب بیماران باید به دقت انجام شود احتمال پارگی رحم هنگام بارداری پس از این جراحی را باید در نظر گرفت هرچند حاملگی های موفقیت آمیز مکرر پس از این جراحی اتفاق افتاده است.
رزکسیون آدنومیوما می تواند با ابزار متفاوتی بسته به ترجیح جراح و موارد خاص انجام شود و برخی همراهی کات و کواگوله را ترجیح می دهند. هموستاز هرچند بسیار مهم است، لیکن عدم تخریب وسیع میومتر نیز مهم است.
بای پولار جهت هموستاز می تواند استفاده شود. با کمک هیدرو سونوگرافی (انجام سونوگرافی واژینال با حضور سرم نرمال سالین داخل پریتوان شکمی) می توان رزکسیون کامل میومتر آدنومتریک را انجام داد و سپس با سوچورینگ استاندارد میومتر ترمیم می شود. نتیجه جراحی خوب است و دیسمنوره و منوراژی بیماران پس از اولین mens بهبودی خواهد داشت.(۹)
در ادنوم های بزرگتر ترمیم رحم پس از خروج ضایعه و پرکردن فضای خالی کار مشکلی است. متدی جهت پر کردن فضای خالی برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ به نام متد novel شرح داده شد. در این متد انسیزیون عرضی روی قسمت ادنومیوتیک رحم می دادند و سپس نسج را خارج می کردند. و در حالی که لبه های راست و چپ رحم را پس از جدا کرن سروز روی آن، روی هم در داخل حفره قرار می دادند لبه های بالا و پایین را به هم می دوختند.
در ۲۰۱۴ روش دیگری به نام double flap در تکمیل این روش شرح داده شد. جراحان در این روش انسیزیونی ورتیکال روی رحم داده (که شاید مزیت این روش به روش قبلی باشد) و سپس ضایعه را خارج می کردند. جهت ترمیم رحم در دو نوبت لایه راست و چپ را جدا جدا روی رحم گذاشته و می دوختند. (۱۳)
در هر دو این روش ها از مینی لاپاراتومی در کنار لاپاراسکوپی جهت سهولت کار استفاده شده بود. کاویته اندومتر باز شده و یک سانتی متر زیر سروز را جهت استحکام بیشتر باقی می گذاشتند.
و همچنین سروز فلاپی که داخل گذاشته میشد از روی آن جدا می کردند.
جمع بندی:
دیگر آدنومیوزیس تنها بیماری زنان پرهمنوپوز نبوده و هیسترکتومی نیز تنها روش درمانی نیست، آدنومیوزیس را باید در بیماران با علائم دیسمنوره، منوراژی، دیس پارونی و همچنین نازایی و سقط مکرر جستجو کرد.
برخی از بیماران از درمان دارویی نظیر GnRH آگونیست نظیر بیماران نازا و یا Levonrgestrel IUD در بیمارانی که در حال حاضر خواستار بارداری و همین طور جراحی نیستند سود می برند.
در آدنومیوزهای فوکال که با سونوگرافی واژینال و MRI تائید شده و محل آن کاملا مشخص است می توان با روش لاپاروسکوپی خروج ضایعه آدنومیوتیک را در نظر گرفت و با روش لاپاراتومی هم خروج ضایعات فوکال و هم منتشر قابل انجام است.
روش جدید MRGFUS برای ضایعات آدنومیوتیک فوکال نیز در دست اجرا و مطالعه است. مانند اندومتریوز برخی جراحان پس از درمان جراحی محافظه کارانه جهت پیشگیری عود بیماری، بیماران را روی درمان شش ماهه GNRH آگونیست قرار می دهند.
